Od 1913. do danas

Gimnazija u Beranama osnovana je Ukazom vlade Kraljevine Crne Gore 31. avgusta 1913. godine, a sa radom je počela 6. novembra iste godine kada je održana prva sjednica Nastavničkog vijeća.

Uslovi za rad su bili vrlo skromni a rad je organizovan za 144 učenika raspoređena u tri odjeljenja. Nastavu su izvodila tri nastavnika kojima se kasnije priključio nastavnik vjerskih nauka.

Na samom početku Gimnazija je predstavljala jedinu ustanovu u cijelom Gornjem Polimlju u kojoj se sticalo srednje obrazovanje, pa je okupljala najbolje učenike iz Kolašina, Mojkovca, Bijelog Polja, Rožaja, Plava, Andrijevice i Berana. Nastavu su izvdili uglavnom profesori sa prostora Slovenije, Hrvatske, Bosne, kao i ruski emigranti, zatim inžinjeri, pravnici, saradnici instituta itd. Kriterijum ocjenjivanja je bio na vrlo visokom nivou, a stečena znanja su predstavljala dobru osnovu za upis na više i visoke škole, najčešće u Skoplju i Beogradu.

Škola je u nekoliko navrata prekidala svoj rad zbog objektivnih okolnosti. Prvi svjetski rat je zatvorio vrata ove škole i nakon njegovog završetka izašla je prva generacija maturanata školske 1920/20. godine. Sljedeći prekid je bio 1929. godine kada je Ministarstvo Kraljevine Jugoslavije uskratilo pravo školovanja starijim razredima, ali uvođenjem samodoprinosa organizovan je rad samupravne gimnazije i počela izrada projekta za izgradnju nove zgrade koja je kao najmodernije školsko zdanje onog vremena (biblioteka, kabineti, vježbaonice, kvalitetno opremljene učionice), puštena u rad 1932/33. godine.

U međuratnom periodu u školi su radila različita drušva (npr. prijatelja knjige, trezvenjaka i dr.) i školske organizacije. Iz tih društava su ponikli poznati književni stvaraoci: Mihailo Lalić, Radoslav Rotković, Miodrag Bulatović, Dušan Kostić, Radomir Vešović, Radoslav Pajković i drugi, kao i značajne ličnosti u likovnom stvaralaštvu.

U poslijeratnom periodu do 1953. godine, Beranska gimnazija je i dalje bila jedina na cijelom gornjepolimskom prostoru, a kasnije su se otvorile gimnazije u Bijelom Polju i Kolašinu, zatim školski centar u Mojkovcu, a iz sastava naše škole osamostalile su se škole u Rožajama, Plavu i Andrijevici. Istovremeno, prestaje školovanje učenika u nižim razredima.

U periodu koji je slijedio Gimnazija je nazvana školom elite, pa je prijetila opasnost da se izjednači sa školama učenika u privredi i tako uskrati pravo talentovanim učenicima da afirmišu i sebe i školu sticanjem stručnih zvanja koja su se oslanjala i na kvalitet stečen u ovom zdanju.

Slično je bilo i nešto kasnije, od školske 1982/83. godine, kada je formiran Školski centar srednjeg usmjerenog obrazovanja u kome se kroz zajedničke osnove sticalo znanje za sve učenike u jednakim uslovima. Ovakvo opredjeljenje je pokazalo dosta manjkavosti i gimnazija je ponovo postala ustanova u kojoj se stiču znanja po programima društveno-jezičkog i prirodno-matematičkog smjera.

Od školske 2006/07. godine, gimnazija je uključena u reformski proces tako da se danas učenici u njoj školuju u okviru opšteg smjera.